Podstawa prawna: Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z 1997 r. z późn. zm.)
Stan prawny na dzień 5.09.2006 r.

Orzecznictwem do celów pozarentowych (wynikających z Ustawy oraz stanowiących podstawę do przyznania ulg i uprawnień wynikających z odrębnych przepisów) zajmują się:

• powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (jako pierwsza instancja),
• wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności (jako druga instancja).

Właściwość miejscową powiatowego i wojewódzkiego zespołu ustala się według miejsca stałego pobytu w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych. Dla osób mieszkających w Gdyni na stałe jest to:
Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności
ul. Armii Krajowej 44
81-366 Gdynia
tel. 782-01-28, 782-01-21
jako pierwsza instancja

oraz

Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności
ul. Okopowa 21/27
80-819 Gdańsk
tel. 307-74-08
jako druga instancja.

Od orzeczenia Powiatowego Zespołu przysługuje odwołanie w ciągu 14 dni do Wojewódzkiego Zespołu za pośrednictwem Powiatowego Zespołu.
Od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu przysługuje odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem Wojewódzkiego Zespołu, który orzeczenie wydał. Jeżeli wojewódzki zespół uzna, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, wydaje orzeczenie, w którym uchyla lub zmienia zaskarżone orzeczenie.

W przypadku osób:

• bezdomnych,
• przebywających poza miejscem stałego pobytu ponad dwa miesiące ze względów zdrowotnych lub rodzinnych,
• przebywających w zakładach karnych i poprawczych,
• przebywających w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej

właściwość miejscową zespołu orzekającego o niepełnosprawności określa się według miejsca pobytu tych osób.

1. Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności

   Ustawa ustala trzy stopnie niepełnosprawności:

   • znaczny – osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagająca, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
   • umiarkowany – osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagająca czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
   • lekki – osoba o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

   Przy czym niezdolność do samodzielnej egzystencji określona została w Ustawie jako naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

   Należy pamiętać o tym, że zaliczenie osoby do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy nie zapewniającego warunków pracy chronionej (potrzebna jest pozytywna opinia Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej).

2. Orzeczenia o niepełnosprawności

   Osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

W orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:

• odpowiedniego zatrudnienia uwzględniającego psychofizyczne możliwości danej osoby,
• szkolenia, w tym specjalistycznego,
• zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej,
• uczestnictwa w terapii zajęciowej,
• konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby,
• korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
• konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
• konieczności stałego współudziału opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,

spełnienia przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowych (Dz. U. Nr 98, poz. 602 z 1997 r. z późn. zm.). Artykuł ten zwiera przesłanki dotyczące możliwości korzystania przez osoby niepełnosprawne z przywilejów w ruchu drogowym, poprzez posiadanie tzw. karty parkingowej.